Geoparki UNESCO to wyjątkowe obszary o międzynarodowym znaczeniu geologicznym, które łączą ochronę dziedzictwa Ziemi z edukacją i zrównoważonym rozwojem. W Polsce mamy kilka takich miejsc, które są nie tylko skarbnicą wiedzy o przeszłości naszej planety, ale także doskonałymi przykładami, jak można łączyć geologię z ekoturystyką.

Czym są Geoparki UNESCO?

Geopark UNESCO to obszar o wyjątkowym dziedzictwie geologicznym, który jest zarządzany zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju. Program UNESCO Global Geoparks został oficjalnie utworzony w 2015 roku, choć sama idea geoparków narodziła się już w latach 90. XX wieku.

Geoparki mają trzy główne cele:

• Ochrona cennych formacji geologicznych i krajobrazów
• Edukacja w zakresie nauk o Ziemi i ochrony środowiska
• Zrównoważony rozwój lokalnych społeczności poprzez geoturystykę

Aby uzyskać status geoparku UNESCO, dany obszar musi posiadać wyjątkowe walory geologiczne o znaczeniu międzynarodowym oraz opracować plan zarządzania, który łączy ochronę dziedzictwa z rozwojem społeczno-gospodarczym.

Łuk Mużakowa - Geopark UNESCO na pograniczu polsko-niemieckim

Łuk Mużakowa (Muskauer Faltenbogen / Łuk Mużakowa) to pierwszy polski geopark, który uzyskał status UNESCO Global Geopark. Ten transgraniczny obszar położony na pograniczu Polski i Niemiec jest unikalnym przykładem krajobrazu polodowcowego, który powstał w wyniku działalności lądolodu skandynawskiego podczas zlodowacenia środkowopolskiego.

Główne atrakcje geoparku to:

• Antropogeniczne jeziorka pokopalniane - powstałe w miejscach dawnej eksploatacji węgla brunatnego, tworzą unikatowy krajobraz z jeziorkami o różnych kolorach wody (od szmaragdowej po rdzawą)
• Park Mużakowski - wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO park krajobrazowy w stylu angielskim
• Dawne kopalnie i cegielnie - świadectwo przemysłowej historii regionu
• Ścieżki edukacyjne - pozwalające poznać geologiczną historię tego obszaru

"Łuk Mużakowa to niezwykły przykład, jak dawny obszar przemysłowy może stać się miejscem edukacji ekologicznej i geoturystyki, łącząc ochronę dziedzictwa geologicznego z rozwojem lokalnym."

- Prof. Jacek Koźma, geolog

Geopark Świętokrzyski - królestwo dewońskich raf koralowych

Geopark Świętokrzyski został uznany za UNESCO Global Geopark w 2021 roku, stając się drugim polskim geoparkiem z tym prestiżowym tytułem. Obejmuje on pięć gmin w województwie świętokrzyskim: Kielce, Chęciny, Morawica, Sitkówka-Nowiny i Piekoszów.

To miejsce o wyjątkowym znaczeniu geologicznym, gdzie na powierzchni występują skały reprezentujące niemal wszystkie okresy geologiczne od kambru po czwartorzęd - to prawdziwa podróż przez ponad 500 milionów lat historii Ziemi!

Najciekawsze geostanowiska Geoparku Świętokrzyskiego to:

1. Kadzielnia - dawny kamieniołom wapieni dewońskich z systemem jaskiń krasowych
2. Góra Zamkowa w Chęcinach - z ruinami zamku królewskiego i odsłonięciami skał z różnych epok
3. Jaskinia Raj - z bogatą szatą naciekową
4. Rezerwat Wietrznia - prezentujący rafy koralowe sprzed 380 milionów lat
5. Miedzianka - z historią dawnego górnictwa rud miedzi i srebra

Aspirujące geoparki w Polsce

Oprócz dwóch uznanych geoparków UNESCO, w Polsce istnieje kilka obszarów, które dążą do uzyskania tego statusu lub funkcjonują jako lokalne geoparki:

Geopark Kraina Lessowych Wąwozów

Położony na Wyżynie Lubelskiej, charakteryzuje się unikalnym krajobrazem lessowym z największym w Europie nagromadzeniem wąwozów lessowych. Obszar ten obejmuje okolice Kazimierza Dolnego, Nałęczowa i Opola Lubelskiego.

Geopark Karkonosze

Obejmuje obszar Karkonoszy po polskiej i czeskiej stronie granicy. Wyróżnia się różnorodnością form skalnych powstałych w wyniku wietrzenia granitu oraz śladami zlodowacenia górskiego.

Geopark Góra Św. Anny

Obszar na Wyżynie Śląskiej z unikatowymi formacjami wulkanicznymi, triasowymi wapiennymi utworami morskimi oraz śladami działalności człowieka od czasów neolitu.

Znaczenie geoparków dla zrównoważonego rozwoju

Geoparki UNESCO odgrywają ważną rolę w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Przyczyniają się do:

• Ochrony dziedzictwa geologicznego i bioróżnorodności
• Edukacji ekologicznej i geologicznej
• Tworzenia miejsc pracy związanych z geoturystyką
• Promocji lokalnych produktów i rzemiosła
• Budowania świadomości na temat zmian klimatycznych i ich wpływu na krajobraz

Geoparki pokazują, że ochrona dziedzictwa geologicznego może iść w parze z rozwojem gospodarczym i społecznym, tworząc model zrównoważonej turystyki, która przynosi korzyści zarówno przyrodzie, jak i lokalnym społecznościom.

Podsumowanie

Polskie geoparki UNESCO oraz aspirujące do tego tytułu obszary oferują wyjątkową możliwość połączenia turystyki z edukacją i ochroną przyrody. Odwiedzając te miejsca, nie tylko podziwiamy geologiczne cuda, ale także wspieramy zrównoważony rozwój regionalny i przyczyniamy się do zachowania unikatowego dziedzictwa Ziemi dla przyszłych pokoleń.

Zaplanuj swoją podróż do polskich geoparków i odkryj fascynującą historię naszej planety zapisaną w skałach!